موضوع: مراحل معرفتی تربیتی ولایی از دیدگاه نهج البلاغه

استاد راهنما: سرکار خانم رحیمه رسولی

استاد داور: آقای صفری

پژوهشگر: نرگس زارع حقیقی

چکیده

از آنجا که انسان در اسلام جایگاه خلیفة اللّهی دارد، بایستی رشد، پرورش و تربیتش نیز در این راستا صورت بگیرد. از این رو “تربیت ولایی” تعریف جدیدی است که به عنوان یک الگوی تربیتی جامع  و برآمده از حقیقت ولایت، رشد و تربیت انسان را در 6 مرحله معرفتی و عملی معرفی می‌کند.

به دلیل گستردگی دامنه این بحث و با توجه به این که معرفت مقدمه و پایه عمل است و همچنین جایگاهی که نهج‌البلاغه به عنوان منبع عظیمی از فرمایشات حضرت علی ^{علیه السلام} دارد، در پژوهش حاضر از بین مباحث تربیتی فقط مراحل معرفتی تربیت ولایی در نهج البلاغه مورد بررسی قرار گرفته است.

در این رابطه در پژوهش حاضر 5 سوال اصلی مطرح و پاسخ آن‌ها در نهج‌البلاغه موردجستجو قرار گرفته است. تحقیق از نوع بنیادی و روش آن توصیفی می‌باشد. که اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای و اسنادی از منابع دست اول و دومِ در دسترس بررسی و در پاسخ به سوالات یافته‌های ذیل به دست آمده است:

حقایقی که در مورد معرفت مطرح شده است عبارتند از: تعریف شناخت، ارزش و اهمیت شناخت، امکان شناخت، اقسام شناخت، تشکیک در شناخت، ابزار شناخت، قلمرو شناخت، شناخت مفید و سودمند و معرفت مطلوب. در راه‌های نیل به معرفت نیز، استفاده از ابزار شناخت، نشر علم، عبرت‌آموزی، عمل خالصانه، رازداری، نفی وابستگی مادی، تقوی، ایمان و یاد حق مطرح شده است.

در رابطه با معرفت به احکام و دستورات اهل‌بیت ^{علیه السلام} دو شیوه بیان شده است: سفارشات حضرت امیر علیه السلام  در رابطه با شناخت احکام و حدود الهی؛ و اهتمام حضرت امیر ^{علیه السلام}  بر شناساندن احکام و حدود الهی که خود دو نوع است: معرفی احکام و حدود الهی به صورت کلی و جزئی.

در رابطه با معرفت به سیره عملی اهل‌بیت ^{علیه السلام} ؛ پس از شناخت جایگاه سیره اهل‌بیت ^{علیه السلام} گزیده‌ای از  اصول اخلاقی حاکم بر سیره ایشان از قبیل زهد، ساده زیستی، تفکر، اعتدال، حفظ حدود الله، صبر و استقامت، نظم و انضباط، همت و جدّیت، رحمت و محبت، پایبندی به عهد و پیمان، کیفیت استخدام وسیله و جلوگیری از سوء استفاده اطرافیان مورد بحث واقع شده است. همچنین در مورد ولایت در نهج‌البلاغه؛ حقایقی چون ضرورت وجود ولی خدا در همه‌ی اعصار، ارزش و اهمیت شناخت ولی خدا، رابطه ولایت با پیروی و اطاعت، انواع ولایت و انحصار ولایت خاصه در اهل بیت  ^{علیه السلام} مطرح شده است.

در نتیجه نهایی باطن و حقیقتِ مسیرِ زندگی انسان و نقش والای معرفت در این مسیر تبیین گشته است.