مقدرات الهی
یمحوا الله ما یشاء ویثبت وعنده ام الکتاب (رعد /39)
خداوند هر چه را بخواهد محو یا ثابت می کند و ام الکتاب تنها نزد اوست.
مطابق آنچه از آیات و روایات بدست می آید مقدرات الهی دو نوع هستند:
1. اموری که مصلحت دائمی دارد ولذا قانونش هم دائمی است. مثل آیات؛ «ما یبدل القول لدی» هر چیزی در نزد پروردگاردارای حساب و کتاب دقیقی است. این گونه مقدرات در لوح محفوظ ثبت است«فی لوح محفوظ» و فقط مقربان الهی به اذن خداوند می توانند بر آن آگاه شوند.
2. اموری که غیر حتمی و مصالح آنها تابع اعمال و رفتار مردم است، مثل توبه کردن مردم از گناه که مصلحت عفو را در پی دارد، و یا دادن صدقه که مصلحت دفع بللا را به همراه می آورد و یا ظلم و ستم که بخاطر مفسده اش قهر الهی را بدنبال دارد. یعنی خداوند متعال در اداره ی نظام آفرینش دست بسته نیست و با حکمت و علم بی نهایتی که دارد، می تواند با تغییراتی در آفرینش و قوانین آن بدهد. بدیهی است که این تغییر شرایط، تغییراتی در آفرینش و قوانین آن بدهد. بدیهی است که این تغییرات، نشانه ی جهل خداوند متعال و یا تجدید نظر و پشیمانی او نیست، بلکه تغییرات بر اساس حکمت وتغییر شرایط ویا پایان دوره ی آن امر است.
سئوال ؛ اگر علم خدا عین ذات اوست و قابل تغییر نیست، پس هر چه در علم او گذشت باید به مرحله عمل برسد و گرنه جهل خواهد بود.
جواب: علم خداوند بر اساس نظام علل و اسباب است، بدین صورت که او علم دارد که اگر از این وسیله استفاده شود، این نتیجه و اگر از دیگری بهره برداری شود، آن سرانجام را در پی خواهد داشت و علم او جدای از علم بر اسباب و علل نیست.