عنوان: حقیقت توبه از دیدگاه آیات و روایات
استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین دکتر فرج بهزاد
استاد داور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای کاظم معاضدی
پژوهشگر: گلثوم بهزاد

در مسیر رشد و تعالی انسان همواره تنگناهایی مشاهده می‌شود که گاهی سبب ایجاد کندی در حرکت است کمالی و طبیعی آن می‌گردد. از جمله‌ی این تنگناها و موانع انحرافات اخلاقی و اجتماعی می‌باشد که باید با آن‌ها برخورد صحیح و حکیمانه صورت گیرد. مهم‌ترین عاملی که انسان و جامعه را به سقوط می¬کشاند گناهان می‌باشند و راه رهایی از آن توبه‌ی حقیقی است. در این رساله مسئله‌ی حقیقت توبه از دیدگاه آیات و روایات بررسی گردیده است.

توبه‌ی حقیقی یعنی انقلاب و اصلاح درونی انسان علیه خود است، و تقویت مقامات عالی و مقدس روح انسان است. توبه و مشتقات آن جمعاً حدود 80 بار در قرآن آمده است و این عنوان در بسیاری از آیات، با صیغه‌ی امر دال بر وجوب است بیان شده است. توبه شامل عموم مردم است. در توجیه استغفار انبیاء و معصومین وجوه مختلفی است که مهم‌ترین آن استغفار از توجه به غیر حق می‌باشد و همچنین تمامی گناهان قابل بخشش هستند. شرک نیز در صورت توبه آمرزیده خواهد شد. شرایط توبه‌ی حقیقی عبارت است از: ارکان توبه (پشیمانی از گناه و تصمیم بر عدم بازگشت) و شرایط قبول آن (ادای حقوق مردم و خداوند) و شرط کمال آن آب کردن گوشتی است که از حرام بر بردن روییده و همچنین چشاندن رنج طاعت بر جسم است. آثار و فواید توبه عبارت است از آثار روحی و جسمی آن که شامل (پاک شدن گناهان، دستیابی به کمال زندگی، حفظ از عذاب، برخورداری از محبت الهی، نزول برکات الهیه) و همچنین سبب امیدواری به آینده و ورود به بهشت و نیز باعث امنیت کامل و همه‌جانبه ی اجتماعی می‌گردد. موانع توبه عبارت است از: غفلت از مرگ، تسویف، آرزوهای دور و دراز، استدراج و غرور می‌باشد. بنابراین کسی که توبه می‌کند با خود عهد می‌بندد که از این پس رفتاری را در راستای اجتماعی سالم در پیش گیرد و از تهمت، غیبت، سوء ظن، سرقت، ستم، بخل و افشای اسرار مردم خودداری کند و در نتیجه توبه از این‌گونه رفتارها موجب می‌شود که امنیت اجتماعی و روانی جامعه افزایش یابد. مسلم است با شناسایی و رفع عواملی که باعث وسوسه و گناه افراد می‌گردد جامعه‌ای سالم و به دور از انحراف خواهیم داشت.